Aktualności

« wstecz drukuj

Czy Kościół naprawdę hamował rozwój nauki? Historia, która zaskoczy wielu…

Data publikacji: piątek, 13-06-2025

Kiedy myślimy o relacjach między Kościołem a nauką, często przed oczami staje obraz Galileusza w kajdanach czy stosy płonące pod nogami uczonych. Internet pełen jest memów i uproszczeń, które przedstawiają religię jako wroga rozumu. Ale czy taka wizja ma cokolwiek wspólnego z faktami?

Okazuje się, że nie tylko jest ona niepełna, ale wręcz wprowadza w błąd. W rzeczywistości wiele przełomowych odkryć naukowych zawdzięczamy… duchownym. I to nie byle jakim!

🧪

Twórca teorii Wielkiego Wybuchu? Katolicki ksiądz

W 1927 roku belgijski ksiądz katolicki i profesor fizyki Georges Lemaître zaproponował rewolucyjną hipotezę: wszechświat nie jest statyczny, lecz się rozszerza. Jego teoria, początkowo zlekceważona, zyskała siłę po odkryciach Edwina Hubble’a, które potwierdziły, że galaktyki oddalają się od siebie.

Albert Einstein, początkowo sceptyczny, miał powiedzieć:

„Pańskie obliczenia są poprawne, ale Pańska fizyka jest wstrętna.” — Albert Einstein, o teorii Lemaître’a

Kilka lat później publicznie przyznał Lemaître’owi rację i nazwał swoje wcześniejsze przekonanie o statycznym kosmosie „największą pomyłką życia”.

👤

Kim był Georges Lemaître?

Urodzony w 1894 roku w Belgii, Lemaître był nie tylko kapłanem, ale również matematykiem, fizykiem i kosmologiem. Studiował na Uniwersytecie Cambridge, Harvardzie i MIT. To on jako pierwszy zaproponował teorię tzw. „pierwotnego atomu”, przekształconą później w znaną dziś koncepcję Wielkiego Wybuchu.

Choć był człowiekiem głębokiej wiary, uważał, że nauka i religia to dwa różne sposoby poznania prawdy, które nie powinny być ze sobą mylone. Przestrzegał przed traktowaniem teorii naukowych jako dowodów teologicznych.

⛪

Duchowni jako pionierzy nauki

Lemaître nie był wyjątkiem. Oto tylko kilka przykładów duchownych, którzy na trwałe zapisali się w historii nauki:

Gregor Mendel – ojciec genetyki, augustiański mnich.
Roger Bacon – prekursor metody empirycznej, franciszkanin.
Albertus Magnus – dominikanin, filozof i przyrodnik, nauczyciel św. Tomasza z Akwinu.
Nicolas Steno – biskup i twórca nowoczesnej geologii.

To nie marginalne wyjątki, lecz fundamenty wielu współczesnych dziedzin nauki.

🌘

A co z Galileuszem?

To najczęściej przywoływany argument przeciwko Kościołowi. Rzekomo miał być prześladowany za swoje przekonania naukowe. Rzeczywistość jest jednak bardziej złożona.

Galileusz miał wpływowych protektorów w Watykanie, a sam papież Urban VIII początkowo go wspierał. Spór nie dotyczył samego heliocentryzmu (Kościół akceptował go jako hipotezę), lecz jego pewności bez dowodów, których wówczas jeszcze brakowało (paralaksa gwiazdowa została zmierzona dopiero w XIX wieku). Dodatkowo Galileusz uraził papieża, przedstawiając go w swojej książce jako postać o imieniu… Simplicio („prostaczek”).

Jak pokazują współczesne badania, ten konflikt był bardziej osobisty niż ideologiczny.

🔭

Kościół – mecenas nauki dawniej i dziś

Mało kto wie, że Papieskie Obserwatorium Astronomiczne, założone w 1582 roku, działa do dziś i zatrudnia zawodowych astrofizyków. Watykan finansuje również badania kosmologiczne, a Papieska Akademia Nauk zrzesza wybitnych uczonych – bez względu na wyznanie czy światopogląd – w tym wielu noblistów.

W 1951 roku papież Pius XII ogłosił, że teoria Wielkiego Wybuchu jest zgodna z biblijną wizją stworzenia. Co ciekawe, Lemaître sam sprzeciwił się takiemu utożsamieniu jego pracy z dogmatem – uważał, że religia i nauka powinny się nawzajem szanować, ale nie mieszać metodologicznie.

✝️

Wiara jako inspiracja, nie przeszkoda

Kościół nie boi się nauki. Prawdziwa wiara nie lęka się prawdy. Od wieków to właśnie pytania teologiczne inspirowały rozwój wiedzy:

Skąd pochodzimy?
Dokąd zmierzamy?
Jaki jest sens istnienia?

Bez tych pytań nauka może stać się bezcelowym gromadzeniem danych. Jak pisał Jan Paweł II:

„Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy.” — Jan Paweł II, Fides et ratio

🎓

Twoja podróż może zacząć się tutaj

Jeśli i Ciebie fascynują pytania o początek wszechświata, sens życia czy granice ludzkiego poznania, rozważ studia teologiczne. Na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu znajdziesz przestrzeń do refleksji, dialogu i odkrywania – zarówno w wymiarze duchowym, jak i intelektualnym.

📚

Źródła:

Lambert, D. Un atome d’univers: La vie et l’œuvre de Georges Lemaître (Lessius, 2000)
Heilbron, J.L. The Sun in the Church: Cathedrals as Solar Observatories (Harvard University Press, 1999)
Finocchiaro, M.A. Retrying Galileo, 1633–1992 (University of California Press, 2005)

📌

Dla ciekawych:

Dlaczego Einstein nie wierzył początkowo w Wielki Wybuch?
Czy teoria ewolucji i wiara w stworzenie mogą się uzupełniać?
Jakie są najnowsze badania na temat relacji między nauką a religią?

📌

Dla ciekawych: odpowiedzi i tropy do dalszego zgłębiania

🔹

Dlaczego Einstein nie wierzył początkowo w Wielki Wybuch?

Einstein był zwolennikiem statycznego modelu wszechświata, który wydawał mu się bardziej „elegancki filozoficznie”. By uniknąć implozji lub ekspansji, wprowadził do równań ogólnej teorii względności tzw. stałą kosmologiczną (Λ), którą później uznał za „największy błąd swojego życia”. Dopiero dane obserwacyjne Hubble’a i prace Lemaître’a zmieniły jego pogląd.

📖 Gdzie szukać:

Simon Singh, Big Bang
Mario Livio, Mistake Einstein’s Biggest Blunder

🔹

Czy teoria ewolucji i wiara w stworzenie mogą się uzupełniać?

Tak! Kościół katolicki nie odrzuca teorii ewolucji – o ile nie jest ona interpretowana w duchu czysto materialistycznym. Już papież Pius XII w 1950 roku w encyklice Humani generis dopuścił możliwość ewolucji ciała człowieka (ale z zachowaniem duchowego wymiaru stworzenia). Jan Paweł II i Benedykt XVI również uznawali ewolucję za „więcej niż hipotezę”.

📖 Gdzie szukać:

Francis Collins, The Language of God
Encyklika Humani generis (1950)
YouTube: „Catholic Church and Evolution” – kanały Vatican News, Bishop Barron

🔹

Jakie są najnowsze badania na temat relacji między nauką a religią?

Współcześnie relacja nauka–religia to temat interdyscyplinarny: zajmują się nim zarówno filozofowie, jak i fizycy, teolodzy, a nawet psycholodzy. Coraz więcej uczelni oferuje kursy z „Science and Religion”, a papieskie instytucje (jak Papieska Akademia Nauk) zapraszają do dialogu także ateistów i agnostyków.

📖 Gdzie szukać: